MUĞAM HAQQINDA HER ŞEY
Muğam Şerqin en qedim musiqi janrlarından olduğu üçün daima dünya musiqişünaslarının, senetseverlerin diqqet merkezinde olmuşdur. Qedim ve orta esr şerq musiqi medeniyyetinin, folklorunun öyrenilmesinde bu janr esas amillerden biri kimi tedqiqatçıların tehlil obyektine çevrilmişdir. Bu menada muğamın bir janr kimi tedqiqatı orta esrlerden başlayaraq bu güne qeder aktual problem olaraq musiqişünasların araşdırdığı esas mövzu kontekstine daxil olmuşdur. El-Kindi, El-Müneccim, El-Farabi, İbn-Sina, Qş Şirazı, El-Emuli ve onlarca görkemli alimlərin ayrı-ayrı dövrlerde muğam janrına defelerle müraciet etmesi ve bu sahede elmi eserler yazması janrın daima aktual mövzu orbitinde olmasına delil verir. Muğam janrı Şərq xajqlarının mədəni həyatında,onların mənəvi dünyasının formalaşmasında həlledici rol oynadığı üçün bu ölkələrin musiqi salnaməsində dərin izlər buraxmışdır. Muğamların dərin etimad qazanması aşağıdakı inkişaf istiqamətləri ilə sıx bağlı olmuşdur:

- Muğamların geniş xalq kütləsi arasında nüfuz qazanması.

- Bu sənətin professional ifaçılar tərəfindən qədim və orta əsrlərdə saraylarda, geniş xalq kütləsi arasında inkişaf etdirilməsi.

- Muğamların poeziya ilə sıx əlaqədə ifa olunması və yaşadılması.

Muğamlar müxtəlif hadisələrdə əlaqədar yarandığı üşün onların emosional təsir dairəsi də rəngarəng və bir-birindən fərqlidir. Türklərin,ərəblərin, Romalıların, Hindlilərin, Gilanlıların, Kürdlərin, eləcə də ayrı-ayrı şəxslərin-elm adamların, şahların, vəzir və vəkillərin şairlərin, dərvişlərin və s. arasında böyük nüfuza malik olamasına şəksiz dəlildir. Vokal-instrumental və instrumental muğamların professional ifaçılar tərəfindən yaşadılması, eyni zamanda onların insan psixalogiyasına, mənəviyyatına güclü təsir etməsi faktları muğam janrının kamil və yüksək inkişaf səviyyəsini göstərir.